Heb je weleens het gevoel dat je nooit écht kunt ontspannen, zelfs niet wanneer je op de bank zit of vakantie hebt? Dat je hoofd overuren draait. Misschien slaap je slecht, voel je je snel opgejaagd of heb je moeite met focussen. Je staat continu 'aan'.
Je kunt het gevoel hebben dat dit komt doordat je het best druk hebt op je werk en thuis. De maatschappij waarin we leven, die veel van je verlangt. En dat het best lastig is om daar niet aan mee te doen. Je agenda is ook elke keer zo maar weer gevuld, afspraken met vrienden kunnen soms pas over een paar maand gemaakt worden, want iedereen heeft het zo druk.
Maar dat is niet het enige dat speelt. Het zijn niet alleen de externe omstandigheden die zorgen dat je moeilijk tot rust kunt komen. Onderhand weet jouw lichaam ook niet meer goed de 'uit'-knop te vinden en sta je onbewust en automatisch in een constante staat van alertheid. Hoe dit zit?
Een ontregeld zenuwstelsel
Langdurige stress en trauma kunnen je zenuwstelsel in de alarmstand zetten – en daardoor zit je mogelijk vast in de ‘aan-stand’. Dit zijn dus interne processen die zich van binnen, in jouw lijf, afspelen. Maar die meer effect hebben dan jij je bewust ben.
In deze blog lees je hoe stress en trauma zich vastzetten in je lichaam. Hoe werkt dat precies? En wat kun je doen om je zenuwstelsel weer tot rust te brengen? Dit is meer de fysieke kant. In deze blog zoom ik meer in op de dieperliggende oorzaken van het altijd maar door gaan en 'aan' staan.
Hoe stress en trauma je in de ‘aan-stand’ houden
Ons lichaam heeft een slim systeem dat reageert op gevaar: ons autonome zenuwstelsel. Dit bestaat uit twee delen:
- De aan-stand (vechten/vluchten) → Je sympathische zenuwstelsel wordt geactiveerd. Je hartslag versnelt, je ademhaling wordt oppervlakkiger en je lichaam maakt stresshormonen aan zoals adrenaline en cortisol. Dit is nuttig als er echt gevaar is.
- De uit-stand (ontspanning/herstel) → Je parasympathische zenuwstelsel neemt het over. Je hartslag daalt, je spieren ontspannen en je lichaam komt tot rust.
Normaal gesproken wisselt je lichaam soepel tussen deze twee toestanden. Maar wanneer je te maken krijgt met chronische stress of een traumatische gebeurtenis, kan je systeem vastlopen in de sympathische modus, de aan-stand. Dit betekent dat je lichaam blijft doen alsof er gevaar dreigt, zelfs als dat niet meer het geval is en je veilig bent.
Wat gebeurt er in je lichaam en brein?
- Je alarmsysteem raakt overgevoelig
De amygdala (het deel van je brein dat gevaar detecteert) blijft op scherp staan. Hierdoor reageer je sneller op prikkels: een onverwacht geluid, een boze blik of een drukke omgeving kunnen je direct een opgejaagd gevoel geven. - Je ‘rempedaal’ werkt minder goed
Je prefrontale cortex, die normaal helpt om situaties nuchter te beoordelen, krijgt minder grip. Dit betekent dat je moeilijker kunt inschatten of iets écht bedreigend is, waardoor je langer gespannen blijft. - Je lichaam slaat stress op
Langdurige stress en trauma zetten zich niet alleen vast in je hoofd, maar ook in je lichaam. Veel mensen krijgen last van spierspanning, hoofdpijn, buikpijn of een onregelmatige ademhaling.
Herken je dit? Dan is het belangrijk om je lichaam te helpen om weer naar de ‘uit-stand’ te schakelen.
Wat kun je doen om je zenuwstelsel te kalmeren?
Als je vastzit in de aan-stand, is alleen ‘denken’ dat je veilig bent vaak niet genoeg. Omdat stress en trauma diep in je lichaam zitten, helpt alleen praten ook niet voldoende. Je moet je lichaam helpen om te voelen dat het veilig is. Dit kan op verschillende manieren, zoals beweging, ademhalingsoefeningen, ontspanningstechnieken zoals mindfulness en aanraking.
Oefening: De 4-7-8 ademhaling
Deze ademhalingsoefening helpt je om spanning los te laten en je parasympathische zenuwstelsel te activeren.
Zo werkt het:
- Adem 4 seconden rustig in door je neus.
- Houd je adem 7 seconden vast.
- Adem 8 seconden langzaam uit door je mond.
Herhaal dit 4 tot 6 keer en merk hoe je hartslag vertraagt en je lichaam ontspant.
Conclusie: je lichaam heeft veiligheid nodig
Als je altijd ‘aan’ staat, is dat geen teken dat je zwak bent. Het betekent gewoon dat je zenuwstelsel vastzit in een overlevingsmodus. Door bewuste ademhaling, beweging en ontspanningsoefeningen kun je je lichaam helpen om stap voor stap weer tot rust te komen.
Vind je dit interessant en wil je hier dieper in duiken? Dan is het boek Je lichaam onthoudt wat je zelf vergeten bent (Tom de Prest) een aanrader!
Daarnaast is het belangrijk dat jouw lichaam weer ervaringen opdoet met veilig voelen. Met de juiste tijd en aandacht kun je hier stappen in zetten, waardoor je steeds meer rust gaat ervaren. Ben jij op zoek naar hulp bij stress, onrust, burn-out? Kom gerust eens kennismaken om te kijken wat ik voor jou kan betekenen.
Reactie plaatsen
Reacties